Hayvanları Koruma Kanunu'ndaki değişiklik yasalaştı: Hayvanlar güvende mi?

+A -A

15:32 15-07-2021

Aklayanlar

Hayvanları Koruma Kanunu’ndaki değişiklik TBMM’den geçerek yasalaştı. Hayvanları Koruma Kanunu’nun artık toplum beklentilerini karşılayacak düzeye ulaştığını belirtenler, devrim niteliğinde bir çalışma yapıldığını vurguluyor.

AK Parti Tekirdağ Milletvekili ve TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu Başkanı Mustafa Yel
“Hayvanların partisi ve siyaseti olmaz. Bu yasayla ilgili farklı kesimler farklı yorumlarda bulunmakta. Gerçekten konularına çok vakıf, virgülüne kadar yasa tekliflerini incelediklerini biliyorum. Ben kendilerine teşekkür ediyorum. Amacımız devrim niteliğinde yasa teklifini sunmamızdı. Özellikle önemsediğimiz konu hayvanların mal olarak değil can olarak nitelendirilmesiydi. Hayvanlar da duygulu bizler gibi duyguları olan bireylerdir."

“İki yılık çalışma sonrasında yasa hazırlıkları tamamladı. Komisyon çalışmalarımız sırasında hayvan severlerin ve hayvanlardan korkanların farklı beklentileri vardı. Bu konuda toplumun üzerinde uzlaşabileceği titiz bir çalışma gerçekleştirdik. Devrim niteliğinde olduğunu düşündüğümüz adımla hayvanlar artık mal olmaktan çıkarılarak, can olarak değerlendirilecek. Bu sayede de hayvanlara karşı işlenen çeşitli olaylar, eziyet, tecavüz gibi suçlar karşısında da artık hapis cezası uygulanacak. Bu cezalar sayesinde de bugüne kadar görmüş olduğumuz görüntüleri artık görmeyeceğiz.”

"Nüfusu 25 binin altında olanı da sorumsuz tutmuyoruz. Buralarda da hayvanlar en yakın merkezlere götürülüp tedavisinden sonra tekrar aynı yere getirilecek.”

AK Parti Kars Milletvekili Yunus Kılıç
“Hayvanları Koruma Kanunu 2004 yılında çıktı. Bu kanunun dünyadaki ve AB’deki düzenlemelere göre ileri bir kanun. Bu zamana kadar bu alanı bu kanunla yönettik. Bazı eksikliklerin olduğuyla alakalı talep ortaya çıktı. Bunun üzerine bir araştırma komisyonu kuruldu. Araştırma komisyonunun çalışmalarının ardından bir rapor hazırlandı. Bu kanunun hazırlanmasında da o rapor yol göstericilik yaptı.”

“Tehlikeli tür olarak belirtilen madde, bu türdeki sahipli hayvanların agresyon testi yapıldıktan sonra sahibine yeniden teslimini içerecek. Şu anda sahipsiz olan varsa bu kapsamda sahiplenilmesine engel yok.”

Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) Başkanı Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin
"Tarihe tanıklık ediyoruz. Bu mesele çok önemli bir mesele; TBB olarak yapılan her çalışmanın altına imzamızı atıyoruz. 7 yıldan beri şunu gördüm ki kanunlar kadar uygulama da bir o kadar önemli. Akademik dünya ile çalışarak şehrin nasıl hayvan dostu bir şehir olacağını bilen birisiyim. Belediyeler olarak teklifin altına imzamızı atarız. Kanunda büyükşehir merkez ilçeleri tanımlanmamış. Yeni bir kaos çıkmaması için uygulamada karşılaşılacak tereddütlerin giderilmesi gerektiğine inanıyoruz"

TBMM Başkanı Mustafa Şentop
"Tüm toplumun, herkesin kabul göreceği, vicdanen benimseyeceği bir düzenleme olması lazım ve şu anda öyle bir düzenleme yapıldı. Belediyelerimize bazı yükümlülükler getirildi. Yine hayvanlara yapılan eziyetler, işkenceler, verilen zararlarla ilgili ceza, hapis cezası getirildi. Ben çok önemli bir aşama elde edildiği kanaatindeyim. Şüphesiz herkesin memnun olması mümkün değil ama bizim de toplumun genel hassasiyetleri çerçevesinde bir düzenleme yapmamız lazım. Bir göreceğiz. Şüphesiz ihtiyaç olduğu takdirde yeniden değerlendirebiliriz. İyi bir çalışma yaptı araştırma komisyonumuz, onun verileri üzerinden kanun teklifi hazırlandı."

AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik
“Varoluşun bir bütündür. Hayvanlar, bitkilerle toprak, su ve hava dünya hayatında kader arkadaşlarımızdır. Bu bütünlüğü korumak zaruridir. Bu bilinçle hareket ediyoruz. Cumhurbaşkanımız bu düzenlemenin hazırlanması için çok büyük hassasiyet gösterdi. Tüm bu süreç boyunca toplumumuzun bilinçlenmesi, insani ve vicdani duyarlılığın artırılması ve siyasi farkındalığın güçlenmesi noktasında sivil toplum örgütlerinin çok değerli katkıları oldu. Bu vesileyle düzenlemenin hazırlanmasına liderlik eden Cumhurbaşkanımız ve Genel Başkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan'a, teklifin yasalaşmasını takdir eden Yüce Meclis'e, sivil toplum kuruluşlarımıza ve emeği geçen herkese teşekkür ediyoruz."

Karalayanlar

Araştırma komisyonunda bulunan muhalefet partili siyasiler ise birlikte oluşturulan rapordan uzak bir teklif olduğunu, hayvan hakları konusunda hiçbir şeyin değişmeyeceğini dile getiriyor. Hayvan hakları örgütleri ise Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından imzalandıktan sonra yürürlüğe girecek yasanın, veto edilmesini talep ediyor.

Türkiye İşçi Partisi İstanbul Milletvekili Sera Kadıgil
“Yasanın adından başlamak gerekirse hala Hayvan Hakları Yasası diyemediğimiz bir noktadayız. En basitinden duygulu varlık olduklarının kabulü yok. Eşya mı, can mı? belirsiz. Raporda; Kat Mülkiyeti Kanunu'na ekleyelim dedik, bu yok. Kuşların göç yollarını koruma sorumluluğu üzerine bir sürü kıymetli STK dinledik, ne yapabileceğimize karar verdik, bunlar yok. Evcil hayvan yok, sahipli-sahipsiz hayvan ayrımının ortadan kaldırılması yok. Hayvanat bahçeleri ve yunus parkları yasaklanacak dedik, bu yok. Hayvanların deneylerde kullanımı ile ilgili o kadar çalıştık tek bir madde yok. Hatta sokak hayvanları üzerinde deney yapılmasına müsaade eden madde bile duruyor. Kürk meselesi yok. Av yasağı yok. Popülasyon kontrolü düzenlemesi dedik, yok. Kısırlaştırma seferberliği yapacağız dedik, dört yıl boyunca ithalat yasağı getirelim dedik, Petshop’larda hayvan satışını yasaklayalım dedik, mobil kısırlaştırma cinayettir, hepimiz karşıyız dedik, yok. İşini yapmayan belediyelere yaptırım düzenledik, bu hükümlere uymayacak belediyelere en küçük bir idari ve cezai yaptırım yok.”

“Biz burada 5 parti bir araya da gelsek hep birlikte çalışsak da TBMM Genel Kurulunda o rapor oy birliğiyle onaylansa da bizim milletvekilleri olarak istediğimiz şeyler yapılamayabiliyor. Bu durum, beni gerçekten bu sistemle bir kez daha yüzleştirdi. Yani, bu kadar milletvekili olarak bizim, Bakanlığın karşısında duramadığımızı hissediyorum. Bu teklif TBMM'nin atanmış bakanlara irade tesliminin somut bir resmi gibi…”

CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal
"Bu canlıların mal olmasını kanundan çıkardık ama adına bakıyoruz 'Hayvan Haklarının Korunması Kanunu.' Siz hayvan haklarının korunması dediğiniz andan itibaren onları mal olmaktan çıkaramıyoruz, alım satımını engelleyemiyoruz. Bu kanunun adı ne olmalı? 'Hayvan Hakları Kanunu’ olmalı. Ceza meselesi… Bir hayvanın neslini yok eden bir fiilde bulunmuşsanız ona 6 ay gibi hapis cezası öngörüyorsunuz ama hayvana ciddi dehşet uygularsanız ceza yok. Bu kanunda 'hayvanlarla cinsel ilişkiye girme’ diye ibare var bu ne demek? 'Cinsel istismar' demeliyiz. Bunlar zihinsel değişikliğin olmadığını ortaya koyuyor.”

CHP Genel Başkan Yardımcısı Gülizar Biçer Karaca
“Hayvanlara yönelik kötü muamele suçlarının para cezasına döndürülemeyecek hapisle cezalandırılması lazım. 'Hayvanlar mal değil, can olacak' diye kamuoyuna duyurmuştunuz. 'Cinsel ilişki…' Hayvanların mal olarak gördüğü kanun da böyle. 'Mal değil can olacak' dediysek ne demek cinsel ilişki? Hayvanların rızası mı var? 'Tecavüz' denilmesi gerekir. Bu kanun teklifinin zihniyet değişikliği öngörmediği açıktır. Yasa ile kaldırılması öngörülen "yunus parkı" kuranlara 25 bin lira para cezasının yetersiz. O işletmeciler, 25 bin lirayı umursar mı? Cezanın caydırıcı olması lazım… Eğer hayvanın nesli tükenmiyorsa, bir hayvanı öldürmek meşru mu olacak?”

Hayvanları Koruma Kurtarma ve Yaşatma Derneği
“Kanun teklifinin tümü oylandı. Katliam yasası TBMM'de kabul edilerek kanunlaştı. Kanunun bazı maddelerine karşı Anayasaya aykırılık sebebi ile AYM'ye gideceğiz. Tarihe bir kara leke olarak geçti! Unutmayacağız... Affetmeyeceğiz...”

HAYTAP Yönetim Kurulu Başkanı Av. Ahmet Kemal Şenpolat
“Çok uzun yıllara dayanan bir emek ve çaba ile gelinen yasa değişikliği için 16 yıldır çabalıyoruz. Bununla ilgili olarak kamuoyu oluşturmaya çalıştık, toplumun beklentisi olduğunu aktardık, lobicilik faaliyetleri yaptık ve en sonunda bu aşamaya geldik. Bu kadar çalışmaya rağmen açıklanan teklife göre, dağın fare doğurduğunu gözlemliyoruz. Beklentilerimizin altında bir yasa değişikliği… “

Gerçek Ne?

Türkiye’de Hayvanları Koruma Kanunu
Türkiye’de hayvan haklarını korumaya yönelik ilk düzenleme, 2004 yılında 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ile getirildi. Söz konusu kanunda hayvanların “mal” olarak kabul edilmesi, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nun yetersizliği olarak sıkça dile getiriliyordu. Hayvanlar “mal” olarak kabul edildiği için sahipli hayvanlar Türk Ceza Kanunu’nun “Mala zarar verme” başlıklı 151. Maddesi kapsamında cezalandırılıyordu. Sahipsiz hayvanlara karşı işlenen suçlar ise 5199 sayılı yasa gereği Kabahatler Kanunu kapsamında cezalandırılıyor ve idari para cezaları uygulanıyordu.

TCK Madde 151:
“Başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılamaz hale getiren veya kirleten kişi, mağdurun şikayeti üzerine, dört aydan üç yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır.

(2) Haklı bir neden olmaksızın, sahipli hayvanı öldüren, işe yaramayacak hale getiren veya değerinin azalmasına neden olan kişi hakkında yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.”

Hayvanların korunmasına ilişkin düzenleme yasalaştı
Çalışmaları 2019 yılında başlayan Hayvanları Koruma Kanunu'nda değişiklik öngören teklif, TBMM’de kabul edilerek yasalaştı. Değişiklik, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzalamasının ardından Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girecek. AA’nın aktardığı bilgilere göre düzenleme ile “mal” tanımlamasından “can” statüsüne geçirilen hayvanlara karşı işlenen suçlara, hapis cezası verilebilecek.

Hayvanları Koruma Kanunu’nda yer alan önemli değişiklikler:
Hayvanlar ‘mal’ ya da ‘eşya’ olarak değil, ‘can’ olarak değerlendirilecek.
Hayvanlara karşı işlenen suçlarda hapis cezası verilebilecek.
Petshop’larda kedi ve köpek satışı yapılamayacak.
Kedi ve köpek sahipleri en geç 31 Aralık 2022 tarihine kadar hayvanlarını dijital kimliklendirme ile kayıt altına alacak.
Ev hayvanlarını terk edenlere para cezası uygulanacak.
Medya organlarına hayvanları korumaya yönelik yayın zorunluluğu getirilecek.
Hayvanların kullanıldığı kara ve su sirkleri ile yunus parkları yasaklanacak. Var olanlar ise 10 yıl içinde faaliyetlerine son verecek.
Ticari amaç güdülmeksizin bakılan ev hayvanı, bulunduğu yere bakılmaksızın sahibinin borcundan dolayı haczedilemeyecek.
Büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu 75 bini aşan belediyeler 31 Aralık 2023, diğer belediyeler ise 31 Aralık 2025 tarihine kadar hayvan bakımevlerini kuracak.
Tehlike arz eden hayvanların belirlenmesi Tarım ve Orman Bakanlığı uzmanları tarafından yapılacak. “Bir ırk tamamıyla tehlikeli olarak sayılamayacak” düzeltmesiyle yer alan maddeye göre, tehlike arz eden hayvanlar belediyeler tarafından hayvan bakımevine götürülecek.

İdari para cezaları
Kedi ve köpek sahiplerinden hayvanlarını kayıt altına almayanlara 1.200 TL.
Ev hayvanını terk edenlere 2.000 TL.
Bir hayvan neslini yok edecek müdahalede bulunanlara 35.000 TL.
Kurban kesimi sırasında uyulması gereken hususlara aykırı davrananlara 5.250 TL.
Tehlikeli türleri üreten, sahiplenen, sahiplendiren, barındıran, besleyen, takas eden, sergileyen, hediye eden ve bunların Türkiye'ye girişini, satışını ve reklamını yapana hayvan başına 11.000 TL.

Hapis cezaları
Bir ev hayvanını veya evcil hayvanı kasten öldüren kişi, 6 aydan 4 yıla kadar hapis cezası alacak.
Nesli yok olma tehlikesi altında olan bir hayvanı öldüren kişi 1 yıldan 5 yıla kadar hapis, bir hayvan neslini yok eden kişi ise 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.
Hayvana cinsel saldırıda bulunan kişiye, 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve 100 günden az olmamak üzere adli para cezası uygulanacak.
Hayvanları dövüştüren kişi, 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası alacak.

Teklifte tartışmalara neden olan ibarelere düzeltme
Kanunun 11'inci maddesinde yer alan 'Hayvanlarla cinsel ilişkide bulunan kişi 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve 100 günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılır' ifadesinde muhalefetin ve hayvan hakları koruyucularının talepleri üzerine değişiklik yapılacak. Buradaki 'Hayvanlarla cinsel ilişki' ifadesi yerine 'hayvana tecavüz' ya da 'hayvana cinsel taciz' ifadesi kullanılacak.

Kanun teklifinin 14'üncü maddesinde yer alan, 'Tehlike arz eden hayvanların belirlenmesine ilişkin bakanlıkça yapılacak düzenleme yürürlüğe konuluncaya kadar, Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino, Fila Brasilerio türlerini veya bunların melezlerini üreten, sahiplenen, sahiplendiren, barındıran, besleyen, takas eden, sergileyen, hediye eden ve bunların ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapana hayvan başına 10 bin TL idari para cezası verilir. Bu hayvanlara el konulur ve bu hayvanlar belediyeler tarafından hayvan bakımevine götürülür' ifadesinde sayılan ırklar kanun maddesinden çıkarılacak. Kanunla, Tarım ve Orman Bakanlığı uzmanları tarafından tehlike arz eden hayvanlar tek tek belirlenecek, bir ırk tamamıyla tehlikeli olarak sayılmayacak.

Yeni Hayvan Hakları Kanunu Ankara'da protesto edildi
Hayvan hakları savunucuları Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde oylanarak kabul edilen ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasına sunulan yeni Hayvanları Koruma Kanunu'nu protesto etti. Ankara'nın Ulus Meydanı'nda yapılan protestoda yasanın hayvanları korumadığını savunan göstericiler, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dan yasayı imzalamamasını istedi. Yasanın sadece eski yasa üzerinde "oynamalar" yaptığını belirten göstericiler, kanunun Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından veto edilmesi gerektiğini açıkladı.

Türkiye’nin yer aldığı uluslararası hayvan hakları düzenlemeleri
UNESCO Hayvan Hakları Bildirgesi
UNESCO tarafından hayvanların maruz kaldıkları kötü muameleler ve hak kayıpları göz önüne alınarak Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi hazırlanmış ve 15 Ekim 1978’de Paris’te ilan edilmişti. Bu bildirgeye göre bütün hayvanlar, yaşam önünde eşit doğarlar ve var olma hakkına sahiptirler. 1978 yılında ilan edilmiş olan ve Türkiye’nin de imzaladığı Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi, hayvanların da insanlar gibi birer canlı olduklarını, hissedebildiklerini, bazı duyguları insanlar gibi yaşayabildiklerini, kısmen de olsa bilinçli varlıklar olduklarını vurgulayan ilk uluslararası belge olma özelliğini taşıyor.

Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi
Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi, Türkiye’de hayvanları korumaya yönelik milletlerarası düzenleme olarak yer alıyor. Önsözünde, insanoğlunun yaşayan bütün canlılara karşı ahlaki bir sorumluluk taşıdığı, evcil hayvanlara yönelik muamelelerde ortak bir standart oluşturarak sorumluluk geliştirmenin temel hedef olduğu belirtilen sözleşmeyi 1999 yılında imzalayan Türkiye, 2003 tarihinde onaylıyor.

Dünyada hayvan hakları
İngiltere
Hayvan haklarının düzenlenmesi ile ilgili ayrıntılı yasal düzenlemeleri bulunan İngiltere’de, evcil hayvanların korunmasından, hayvanat bahçelerinin nasıl olması gerektiğine kadar geniş bir skalada kanunlar bulunuyor.

Canlı hayvanların ihracatını yasaklayan ilk Avrupa ülkesi olan İngiltere, Hayvan Refahı Eylem Planı adı altında hayvanların korunmasından, av yasağına kadar detaylı bir planı parlamentoya sundu. İngiltere’de “hissedebilen varlıklar” olarak tanımlanan hayvanların plan içerisinde “duygusal varlıklar” olarak kabul edilmesi yer alıyor.

İngiltere’de petshop açmak, belirli prosedürlerin olduğu ve hayvanların bakımı, yaşam koşulları ile ilgili birçok bilginin takip edildiği bir süreci kapsıyor. Ayrıca hayvanların türlerine ve cinslerine göre bir sene içinde ne kadar doğum yapabilecekleri de yasa çerçevesinde belirleniyor.

İsviçre
Hayvan hakları ile ilgili oldukça ilerleme kaydetmiş ülkeler arasında gösterilen İsviçre’de hayvanlar “hissedebilen varlıklar” olarak tanımlanıyor. İsviçre’de uygulanan kanunlara göre hayvanlara kötü davranan, çok çalıştıran ve göz ardı eden sahipleri hakkında suçun büyüklüğüne göre para cezası veya 3 yıla kadar hapis cezası verilebiliyor.

İsviçre’de hayvan hakları kanununda evcil hayvanlar özel önem taşıyor. İsviçre’de evcil hayvan sahibi olmak için detaylı düzenlemeler bulunuyor. Daha önce evcil hayvan sahibi olmamış bir kişinin, hayvana bakabileceğini gösteren sertifika alması gerekiyor. Ayrıca, doğal olarak sosyal olan hayvanların tek başına beslenmesi yasaklanıyor.

Avusturya
Sıkı hayvan hakları kanunlarına sahip olan Avusturya, hayvanları “insana eş varlıklar” olarak tanımlıyor. Evcil hayvanları elektronik çip yöntemiyle kayıt altına alarak denetleyen Avusturya, kimi evcil hayvan sahiplerini vergiye tabi tutuyor. Hayvanların sosyalleşmesini kanunlar kapsamında güvence altına alan ülkelerden biri olan Avusturya’da, köpeklerin tuvalet alışkanlıklarıyla ilgili de düzenleme bulunuyor. Özel cins evcil hayvanların sahiplenilmesi için ehliyet uygulaması bulunan Avusturya, özel cins hayvan sahiplerinin alkol kullanımına da sınırlama getiriyor. Hayvan haklarıyla ilgili kanunları uygulama yetkisi eyaletlere verilirken, her eyaletin Hayvan Koruma Ombudsmanı ve hükümet temsilcileri, üniversite temsilcileri ve Merkezi Hayvan Koruma Derneği temsilcisinden oluşan bir Hayvan Koruma Konseyi bulunuyor.

ABD
ABD'de her eyaletin hayvanların korunmasına ilişkin ayrı bir kanunu bulunuyor ancak, tüm eyaletlerde hayvanları öldürmek, yaralamak, onlara işkence yapmak hapis cezasını ve ayrıca para cezasını gerektiren bir suç olarak düzenleniyor. Bu cezaların alt sınırı otuz günden başlayarak, beş yıla kadar çıkıyor. Bazı eyaletlerde, suçun ilk defa işlenmesi durumunda daha hafif ceza verilirken, fiilin tekrarı durumunda daha ağır ceza veriliyor. Kamu sağlığını tehdit eden sahipsiz hayvanlar, özellikle köpekler itlaf ediliyor.

Ülkelerin hayvanları koruma dereceleri
Küresel ölçekte hayvan haklarını gözetleme amacıyla kurulan World Animal Protection isimli kuruluş, dünya çapında ülkelerin hayvan refahı politikaları ve yasalarını ölçüt alarak, Hayvan Koruma Endeksi yayımlıyor. World Animal Protection, Hayvan Koruma Endeksi sıralamasın için en iyi olan ülkeleri A sınıfı, en kötü olanları ise G sınıfı olarak derecelendiriyor. Kuruluş, 50 ülkeyi sıraladığı Hayvan Koruma Endeksi’nde Türkiye’ye D kategoride yer verirken, hiçbir ülkeyi A sınıf olarak nitelendirmiyor.

Ülkelerinin hayvan hakları dereceleri:

B not alan ülkeler: Avusturya, İsviçre, İngiltere, İsveç, Hollanda, Danimarka
C not alan ülkeler: Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, Meksika, Hindistan
D not alan ülkeler: Türkiye, ABD, Kanada, Rusya, Romanya
E not alan ülkeler: Ukrayna, Çin, Pakistan, Nijer
F not alan ülkeler: Belarus, Mısır, Fas, Cezayir
G not alan ülkeler: İran, Azerbaycan Kaynak↗