Büyük buhrandan büyük duruşa

2020 Zaman Çizgisinde Merkez Bankalarının Faiz İndirimleri

Covid-19 etkisiyle durgunlaşan ekonomiyi desteklemek üzere, 2020 boyunca aylar bazında hangi ülkenin merkez bankası kaç faiz indirimine gitti, Türkiye nasıl aksiyonlar aldı?

Bireylerden şirketlere kadar ekonominin en temel birimlerinin sarsıldığı, ülkelerin sınırlarını kapattığı ve yeni bir iktisadi dönemi başlatan yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını kaynaklı kriz, 1930'lardaki "Büyük Buhran" ve 2008'deki "Büyük Durgunluk"un ardından "Büyük Duruş" olarak nitelendiriliyor.

Daha önce böylesi deneyimlenmemiş salgın nedeniyle oluşan belirsizlik ortamı, likidite ihtiyacını da artırdı. Merkez bankaları da bu ihtiyaç karşısında kamu otoriteleriyle koordineli adımlar atarak finansal piyasaları ve reel ekonomiyi desteklemeye çalıştı.

• Küresel çapta kapanmalar 2020 yılının üçüncü ayında başladı ve yıl boyunca devam etti. En çok faiz indirimi mart ayında yapıldı.
• Literatüre "Büyük Duruş" olarak geçen 2020'de, Kolombiya 7 faiz indirimi ile en fazla aksiyon alan ülke oldu, aksiyonların büyüklüğü açısından ise 1.400 baz puanla Arjantin Merkez Bankası başı çekti.
• Türkiye'de yılın ilk 5 ayında arka arkaya faiz indirilmesine karşın eylül, kasım ve aralık aylarında faizler artırıldı.
• 2020’nin ocak ayında Türkiye'nin yanı sıra Kuzey Makedonya, Güney Afrika, Malezya, Kenya, Arjantin, Ukrayna, Sri Lanka ve Azerbaycan olmak üzere 9 ülkenin merkez bankası 25 ila 200 baz puan arasında faiz indirime gitti.
• Şubat ayına gelindiğinde, yine aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 13 ülke faiz indirdi. Tayland, İzlanda, Brezilya, Filipinler, Rusya, Belarus, Arjantin (2 kez), Meksika, Namibya, Endonezya ve Gambiya'nın yanı sıra salgının zirve yaptığı Çin de bu dönemde faiz indiren diğer ülkeler oldu.
• Salgının birçok ülkede görüldüğü ve sınırların kapatılmaya başlandığı mart ayına gelindiğinde; ABD 2, İngiltere 2, Avustralya 2, Bahreyn 2, Kanada 3, Şili 2, Çekya 2, Hong Kong 2, İzlanda 2, Ürdün 2, Kuveyt 2, Makao 2, Moldova 2, Norveç 2, Pakistan 2, Paraguay 3 ve Suudi Arabistan 2 kez faiz indirimine gitti.
• Mart ayında, 17'si birden fazla olmak üzere 54 merkez bankası 73 kez faiz indirimine gitti ve 2020’de toplam 207 kez faiz indirimi uygulandı.
• ABD'de ilk vaka tespitinin yapılmasının ardından harekete geçen Fed, mart ayının hemen başında, 2008 küresel ekonomik krizinin ardından ilk kez plansız toplanarak politika faizini 50 baz puan indirdi. Fed, bu kararının üzerinden henüz 12 gün geçmişti ki yeniden faiz indirimine gitti ve politika faizini yüzde 0-0,25 aralığına çekti. Fed böylece faizleri 2008 küresel krizi dönemindeki tarihi düşük seviyelere çekmiş oldu.
• Nisan ayında Türkiye, Ermenistan, Botsvana, Çin, Kolombiya, Gürcistan, İsrail, Kazakistan, Kenya, Mauritius, Moğolistan, Mozambik, Namibya, Pakistan, Paraguay, Peru, Filipinler, Polonya, Rusya, Ruanda, Sırbistan, Güney Afrika, Sri Lanka, Tacikistan, Uganda, Ukrayna ve Özbekistan olmak üzere 27 ülkenin merkez bankası faiz indirdi.
• Mayıs ayına gelindiğinde, Malezya, Brezilya, Sri Lanka, Norveç, Çekya, Belarus, Kuzey Makedonya, Vietnam, Meksika, Pakistan, İzlanda, Tayland, Zambiya, Türkiye, Güney Afrika, Hindistan, Güney Kore, Polonya, Nijerya, Gambiya, Romanya ve Kolombiya olmak üzere bu araca 22 merkez bankası başvurdu.
• Merkez bankalarının haziran ayı aksiyonlarına bakıldığında ise 19 kez faiz indirildiği görüldü. Bu dönemde aksiyon alan merkez bankaları ise Uganda, Sırbistan, Ukrayna, Ermenistan, Fas, Namibya, Brezilya, Mozambik, Endonezya, Rusya, Azerbaycan, Belarus, Paraguay, Macaristan, Gürcistan, Filipinler, Pakistan, Meksika ve Kolombiya şeklinde sıralandı.
• Normalleşme adımlarının hızlandığı 2020'nin üçüncü çeyreği itibarıyla temmuzda 10, ağustosta 8 ve eylülde 11 merkez bankası faiz indirdi. Malezya, Sri Lanka, Endonezya, Kazakistan, Macaristan, Güney Afrika, Rusya, Tacikistan, Azerbaycan ve Kolombiya temmuzda, Gürcistan, Brezilya, Romanya, Moldova, Meksika, Namibya, Zambiya ve Kolombiya ağustosta, Dominik Cumhuriyeti, Moldova, Özbekistan, Moğolistan, Ermenistan, Azerbaycan, Nijerya, Mısır, Meksika, Kolombiya ve Vietnam ise eylülde faiz indirimi yoluna giden ülkeler oldu.
• Türkiye'de geçen yıl ilk faiz artırımının yapıldığı ay da eylül oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) 200 baz puanlık faiz artırımı ile politika faizi yüzde 8,25'ten yüzde 10,25'e yükseldi.
• 2020’nin son çeyreğinde faiz indirimi döngüsü yavaşlarken Türkiye, Arjantin ve Ermenistan'ın faiz artırdığı görüldü.
• Hızlanan aşı çalışmalarına ilişkin iyimserlik ile salgında ikinci dalga endişeleri arasında denge bulmaya çalışan merkez bankası yönetimleri, ekimde 4, kasımda 8 ve aralıkta 2 kez faiz indirdi. Tunus, Botsvana ve Arjantin (2 kez) ekimde, Avustralya, Moldova, Malavi, Mısır, İzlanda, Endonezya, Filipinler ve Moğolistan kasımda, Sırbistan ile Azerbaycan ise aralıkta faiz indirimi yoluna başvurdu.

“BÜYÜK DURUŞ” YILI OLAN 2020’DE… 

7 Kez Faiz İndiren Ülke: 
Kolombiya 

 

6 Kez Faiz İndiren Ülkeler:
Arjantin 
Meksika

 

5 Kez Faiz İndiren Ülkeler: 
Türkiye
Pakistan 
Paraguay 
Brezilya 
Filipinler 
Nambiya 
Azerbaycan 
Moldova
Endonezya
Güney Afrika 
Sri Lanka
İzlanda

4 Kez Faiz İndiren Ülkeler: 
Rusya 4 
Sırbistan 4 
Ukrayna 4 
Moğolistan 4 
Sırbistan 4 
Ermenistan 4 
Malezya 4

3 Kez Faiz İndiren Ülkeler:
Avustralya 
Belarus 
Kanada
Kenya
Çekya
Mısır
Vietnam
Kuzey Makedonya
Polonya
Gürcistan
Norveç
Romanya
Tayland

 

2 Kez Faiz İndiren Ülkeler:
Dominik Cumhuriyeti 
Botsvana
Bahreyn
Şili
Çin
Gambiya
Hong Kong
Macaristan
Hindistan
Ürdün
Kazakistan
Kuveyt
Maka
Mauritius
Fas
Mozambik 
Nijerya
Peru
Suudi Arabistan
Güney Kore
Tacikistan
Tunus
Uganda
İngiltere
ABD
Özbekistan 
Zambiya

Kaynak AA