Bekçiler şiddet mi uyguluyor, görevlerini mi yapıyor?

+A -A

12:00 21-05-2021

Aklayanlar

Osmanlı döneminde “Pazvant” olarak adlandırılan ve ilk olarak 24 Nisan 1914'te 'Çarşı ve Mahallat Bekçileri Hakkındaki Kanun' ile başlayan idari kolluk personeli hizmeti, 14 Temmuz 1966'da 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri kanunu ile yeniden düzenlendi. 1974 yılında durdurulan personel alımı 2017'de çıkarılan 690 sayılı KHK ile devam etti.

2020 yılında çıkarılan 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile yetki alanları düzenlenen bekçiler hakkında yapılan eleştirilere cevap veren İçişleri Bakanı Soylu, bekçilerle ilgili konuların abartıldığını ve vatandaşa yönelik görevini aşan hiçbir muameleye müsamaha göstermediklerini söyledi.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu
"Hayat, sosyal medyanın kadrajından görülmüyor. Taraftarlar yakıcı meşale kullanmışlar. Bekçiler uyarmış, havaya ateş açmışlar. Bekçi uyarmış, demiş ki: 'Tamam yapın ama ortaya biraz mesafe koyun', bunu söyledikten sonra bekçiyi dövmüşler. Dövebilirler mi? Bir bekçi... Yani ne olacak? Orada insanca uyarıyor. Diğerleri de onu kurtarmak için havaya ateş açmış. Ne yapacaktı? Bekçinin dayak yemesini, kafasının gözünün kırılmasını mı bekleyecekti? Aksaray'da Yenikapı'da olanlar... Adam uyuşturucudan aranıyor, yakalanmış ve celalleniyor: 'Sen bana bunu nasıl yapıyorsun' diyor. Hapse gitti. Yani her meseleyi o kadar egzajere etmeye, abartmaya, kötülemeye çalışıyorlar ki... Biz hep kötüyüz ama sonuçlar öyle çıkmıyor.”

“Bekçiler, polis ve jandarmayla birlikte asayişin sağlanmasına önemli katkılar sunuyor. Türkiye'de 2017'de günlük 278 hırsızlık olayı yaşanırken bugün bu sayının 134'e düştüğünü görüyoruz. Türkiye İstatistik Kurumu’nun kamu hizmetlerinden duyulan memnuniyet araştırmasında, asayiş hizmetleri yüzde 77,4 ile birinci sırada geliyor.”

“Yılda ortalama 500 polis memuru ile 250 jandarma ihraç ediliyor. Vatandaşa yönelik kendi görevini aşan hiçbir muameleye müsamaha göstermiyoruz.”

2020 yılında yapılan eleştiriler üzerine
İçişleri Bakanlığı:
"3 aylık eğitim sonrası 2 aylık uygulamalı eğitimden geçiriliyorlar. 2016 sonrası alımı yapılmış bekçilerimizin yüzde 61'i lise, yüzde 16'sı yüksekokul, yüzde 20'si ise üniversite mezunu. Uygulama sonrası sadece evden hırsızlık olayları, günlük ortalama, ülke genelinde 282'den 151'e düşerek yüzde 47 azaldı. Aynı dönemde İstanbul'da 80'den 35'e, Ankara'da 31'den 4'e, İzmir'de ise 21'den 6'ya indi. Köklü bir devlet geleneği olan çarşı ve mahalle bekçilerinin görevleri, yeni düzenlemelerle günümüz şartlarına uyarlandı."

Ak Parti Antalya Milletvekili Kemal Çelik
“Bekçilere, "milis gücü, rejimin bekçisi..." gibi şeyler söyleniyor. Bunlar çok hafif şeyler, Türkiye Cumhuriyeti'nde rejimin bekçisi millettir, millî iradedir. Bir de "milis kuvveti" deniyor. Bekçiye "milis kuvveti" denir mi? Çok yanlış şeyler ve bu dil, Türkiye'de kullanılmaması gereken bir dildir. Polise, bekçiye hiç kimse "milis kuvveti" diyemez, "milis gücü" diyemez. Bekçi vatandaşa güven verir. Devletin önemi nedir? Devlet, güven demektir, huzur demektir; bunu öncelikle belirtelim, huzur demektir.”

AK Parti Kilis Milletvekili Mustafa Hilmi Dülger
“Bir bardak suda fırtına koparılıyor. Bunlar temelsiz ve art niyetlidir. Polise yardımcı olan bekçiler, başına buyruk hareket etmeyecek. Nasıl keyfi hareket eden polislere de disiplin kuralları uygulanıyorsa onlara da uygulanacak. Her kurumda görevin gereklerinin ifa edilmesi esastır.”

“Çarşı ve mahalle bekçilerine polisin tüm yetkilerinin verildiği yönündeki eleştirilerde haklılık payı yok. Örneğin, Polise verilen “önleme araması”, “denetim yapma”, “istihbarat toplama”, “adli arama”, “olay yeri inceleme yapma”, “bilgi alma”, “yer gösterme”, “teşhis”, “parmak izi alma” gibi yetkiler çarşı ve mahalle bekçilerine verilmiyor. Getirilen düzenleme ile genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olmak üzere çarşı ve mahalle bekçileri, “halka yardım”, “önleyici ve koruyucu görev ve yetkiler”, “adli görev ve yetkiler”

Demokrat Parti Ordu Milletvekili Cemal Enginyurt
"Bu kin ve nefret niye? Bekçiye eşkıya muamelesi yapmak, adeta terörist gibi davranmak da ne oluyor? Bu memlekette terörist arıyorsanız PKK'lı vatan hainleri var. FETÖ'cü şerefsizler var. Pensilvanya'daki sümüklünün itleri var. Öyleyse bekçiden ne istiyorsunuz ki böylesine acımasız davranıyorsunuz?"

Karalayanlar

Son günlerde gündeme şiddet olaylarıyla gelen bekçiler, tartışmalara konu oldu. Geçtiğimiz yıl Haziran ayında yürürlüğe giren bekçi kanunu ile Meclis’te hararetli tartışmalara konu olan bekçilerin yetkileri, sosyal medyada yayılan şiddet görüntüleri ile yeniden gündeme geldi.

Muhalefet ve kimi uzmanlar tarafından sert eleştirilerin yapıldığı bekçi konusunu Meclis gündemine taşıyan CHP Ankara Milletvekili Gamze Taşçıer, İçişleri Bakanı Soylu’ya bekçilerle ilgili çeşitli eleştiriler ve sorular yöneltti.

CHP Ankara Milletvekili Gamze Taşçıer
“Batman’da 15 yaşında bir çocuğu yere yatırarak darp ettiler, Beşiktaş’ın şampiyonluk kutlamalarında oluşan kalabalığı dağıtmak için havaya ateş açtılar… Neredeyse her gün bir bekçi şiddeti vakası görüyoruz. Tek görevleri genel kolluğa bildirimde bulunmak ve önleyici tedbir almak olan bekçilerin sürekli vatandaşları darp görüntüleriyle, havaya ateş açarken ve hakaret ederken görülmeleri artık sorunun görmezden gelinemez olduğunu ispatlıyor.”

“İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun şu soruları cevaplamasını istiyorum: Yetkileri sınırlı olan bekçilerin vatandaşları hakaretlerle darp ettiği ve silah kullandığı görüntülerin ortaya çıkmasının bir sorun olduğu kanaatinde misiniz? Kamusal olaylarda 'ses ve görüntü kaydı alınmasının engellemesi hakkındaki genelge bekçi şiddetinin görüntülenmemesi gerekçesiyle mi hazırlanmıştır? Bekçiler hakkında bugüne dek açılan bir dava var mıdır? Bekçilik ile ilişiği kesilmiş görevli var mıdır? Bekçilere görevleriyle ilgili hangi eğitimler verilmektedir? Bekçiler hakkında bugüne dek açılan bir dava var mıdır? Batman’da 15 yaşlarındaki bir çocuğu yere yatırarak şiddet uygulayan bekçiler hakkında soruşturma başlatılacak mıdır?”

İyi Parti Grup Başkanvekili Lütfü Türkkan
"İktidarları eriyen bütün totaliter yönetimleri düşünün. Geçmişteki totaliter rejimlere; Nazilere, Mussolini’ye, Çavuşesku’ya bakın; benzer şeyleri görürsünüz. Bekçilerin gece parkta dolaşanlara, yürüyüş yapanlara, işinden geç saatte çıkanlara, gece saatinde eve gitmeye çalışan hanımlara nasıl davrandığını görmeniz için biraz basını takip etmeniz yeterli. İktidarın kendisini de sıkıntıya sokacağını düşündüğümüz, rejim muhafızları veya Beştepe muhafızları gibi yeni kuvvetleri icat etmesine değil; toplumun huzurunu sağlayacak somut çözümler getirmesini beklediğimizi ifade ediyoruz."

CHP Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç
“Bizim bildiğimiz manada bekçi mahallenin sevecen babacan ismidir. Ama AK Parti öyle bir yasa getirdi ki şimdi bakıyoruz; bekçiler havaya ateş açıyorlar, ters kelepçe yapıyorlar, bekçiler polislerin yapmadığı birtakım şeyler yapıyorlar.”

CHP İstanbul Milletvekili İbrahim Kaboğlu
“İstanbul ve Batman’daki kolektif bekçi şiddetleri; mesleğe giriş, liyakat ve eğitim güvenceleri yerine silah taşıyan ve keyfî şekilde hareket eden bekçilerin, kamu düzeni ve özgürlükler için güvence yerine tehdit oluşturmalarına ilişkin son örneklerdir. Emniyet Genel Müdürlüğünün kolluk güçlerinin görüntü kaydının alınmasını engellemeye yönelik hukuka aykırı genelgesi uygulanabilseydi, İstanbul ve Batman’da suç işleyen bekçileri tespit etmek mümkün olmayacaktı.”

“Kolluğun şiddet görüntüsü, özel hayatını değil, tamamen kamusal alana ilişkin olup yurttaşın bilgilenme, yaşam, maddî-manevî varlığını koruma haklarını ilgilendirir. Görüntü yasağı, kolluğun insan hakkı ihlallerini ve cezasızlığı teşvik etmek ve meşrulaştırmak anlamına gelir. CHP, geçtiğimiz yaz, yeni Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 16 açıdan Anayasa’ya aykırı olduğu tespitiyle AYM’de iptal davası açmıştı. AYM’nin, iptal kararını ivedi şekilde vermesi, temel hakları tehdit altında olan yurttaşların kendisinden meşru ve haklı beklentisidir.”

Türk Ceza Hukuku Derneği Başkan Yardımcısı Avukat Kazım Yiğit Akalın
“Bekçilerin, yalnızca kanunda sayılan sebeplerden kaynaklı zor ve silah kullanma yetkisi bulunuyor fakat gerek Beşiktaş maçı sonrası kalabalık gruba müdahale ederken silah kullanılması gerekse Batman'da sokağa çıkma yasağında dışarıda olan -ki bu durumlarda uygulanabilecek tek yaptırım idari para cezası uygulanmasına yönelik olarak tutanak tutulmasıdır- 15 yaşındaki bir çocuğu darp etmesi, kanunda sayılı durumlara girmiyor.”

“Kanunda yer alan 'makul sebep' kavramı bekçiler tarafından çok geniş bir şekilde algılanıyor. Gerçekten ortada hiçbir sebep yokken makul sebebe dayanılarak, zor kullanma yetkilerini kötüye kullanmaları ve insan hakları açısından birçok ihlale sebep olmaları mümkün."

Gerçek Ne?

Haziran 2020’de Bekçi yetki ve sorumluluklarını düzenleyen kanun yürürlüğe girdi
2020 yılının Haziran ayında 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile Bekçi olarak istihdam edileceklerde aranan şartlar, çarşı ve mahalle bekçilerinin atama ve adaylık süreçleri, görev ve yetkileri ile çalışma şekillerine ilişkin esaslar düzenlendi.

Düzenlemeye göre genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olmak üzere emniyet ve jandarma teşkilatları bünyesinde silahlı bir kolluk olarak istihdam edilecek Bekçilerin, 1 yıldan az, 2 yıldan fazla olamayacak şekilde adaylık süresi bulunacak ve en az 3 ay eğitim görecek.

7245 sayılı Kanun ile bekçilerin görevleri
Yolda hastalanan, kazaya uğrayan, düşüp kalan ve genel durumu itibarıyla yardıma muhtaç olanlara yardım edecek, yardıma ihtiyaç duyduğu değerlendirilen, şiddet mağduru veya şiddete, istismara uğrama riski taşıyan kadın ve çocukları, kimsesizleri, engellileri ve acizleri en yakın genel kolluk birimlerine teslim edecek.

Bir semt, yer, yol veya sokak sormak için başvuranlara gerekli bilgiyi verecek olan bekçiler, doğum, ölüm, hastalık, kaza, yangın veya afet gibi önemli, acele haller sebebiyle yapılacak yardım isteklerinden gücü dahilinde olanları öncelikle yerine getirecek.

Büyük tehlike arz eden yangın ve su baskını gibi afetlerde mahalle sakinlerini derhal uyarmakla görevli olacak.

Görev saatleri içinde görevlendirildikleri bölgede devriye hizmeti yürütecek, görev bölgeleri içinde bulunan konut, iş yeri ve araçlar gibi malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan tedbirleri tamamlattıracak, şüpheli durum veya kişileri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirecek, kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri alacak.

Uyuşturucu madde imal edildiği, satıldığı veya kullanıldığından, kumar oynandığından ya da fuhuş yapıldığından şüphe edilen yerleri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirecek bekçiler, halkın sükun ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız edenleri engelleyecek, sokak, geçit ve meydanları tıkayarak trafiğe mani olan taşıtları ve diğer engellerin kaldırılmasını sağlayacak.

Şampiyonluk gecesi taraftarlar ile bekçiler arasında gerilim
Beşiktaş’ın şampiyon olmasının ardından İstanbul’da taraftarlar sokağa döküldü. Bekçiler ve polis, kutlama yapan taraftarlara sokak kısıtlaması olduğunu söyleyerek evlerine dönmeleri çağrısı yaptı. Bazı yerlerde taraftarlarla bekçiler arasındaki gerilim tırmandı. Gerilimin tırmandığı yerlerden biri de Eyüpsultan’dı. Eyüpsultan’da toplanan taraftar topluluğuna polis ve bekçiler evlerine dönmelerini istedi. Bu sırada taraftarlarla aralarında başlayan tartışma arbedeye dönüştü.

Bekçilere müdahale edilmesi için polis çağırıldı
Bekçiler peş peşe havaya ateş açarak gruba müdahale etti. Olaylara karışan bir kişi bekçiler tarafından kelepçelenirken, bekçiler ile bir taraftar arasında kavga çıktı. Evlerinin pencerelerine çıkan vatandaşlar bekçilere büyük tepki gösterdi. Polisi arayan vatandaşlar bekçilere müdahale edilmesini istedi.

Mevzuata aykırı üst araması yapan Bekçi açığa alındı
Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü bünyesinde görev yapan iki mahalle ve çarşı bekçisi, Tarlabaşı Bulvarı’nda şüphelendikleri yabancı uyruklu bir kişiye "dur" ihtarı yaptı. Uyarı üzerine kaçan kişi, kovalamacanın ardından yakalanırken, üzerinde herhangi bir suç unsuru çıkmaması ve kimlik kontrolünde de aramasının bulunmaması sonucu serbest bırakıldı.

İstanbul Emniyet Müdürlüğü, görüntülerde iki bekçinin yabancı uyruklu kişiye mevzuata aykırı şekilde üst araması yaptıklarının ve tokat attıklarının görülmesi üzerine bekçileri açığa alarak haklarında soruşturma başlattı.

Camide biber gazı kullanan bekçi açığa alındı
Gaziantep'teki bir camide ‘itikaf'a girmek isteyen Furkan Vakfı’na mensup grup, uyarılara rağmen camiden çıkmak istemeyince polis müdahale etti. Cami içine giren emniyet güçleri, gruba biber gazı sıktı, bazı kişilerin gözaltına alındığı belirtildi. O anları ise camide bulunan bir vatandaş cep telefonu kamerasıyla kaydetti. Sosyal medyada tartışmalara konu olan olay sonrası Gaziantep Valiliği açıklama yaparak, biber gazı kullanan Bekçinin görevden alındığını bildirdi.

Bekçiler 2020 yılında aranan 45 bin kişiyi yakaladı
Çarşı ve mahalle bekçileri, 2020 yılında ülke genelinde çeşitli suçlardan aranan 44 bin 781 kişi hakkında işlem yaptı, 3 bin 144 hırsızlık olayına müdahale etti. Emniyet Genel Müdürlüğü’nden alınan bilgiye göre, 29 bin 238 çarşı ve mahalle bekçisi, geçen yıl 20 milyon 121 bin 834 kişinin kimlik üzerinden Genel Bilgi Toplama (GBT) sorgulamasını yaptı. Sorgulamalar sonucu yakalama kararı olduğu belirlenen 44 bin 781 kişi hakkında işlem yapıldı. Çeşitli suçları işledikleri tespit edilen 7 bin 592 kişi hakkında adli işlem başlatıldı.

2020 yılında 3 bin 144 hırsızlık olayına müdahale eden bekçiler, 2020 yılında yaptıkları aramalarda; 112 kilo 833 gram uyuşturucu madde, 65 bin 778 uyuşturucu hap, 6 uzun namlulu silah, 2 bin 145 tabanca, 792 av tüfeği, 2 el yapımı patlayıcı, bir el bombası, 16 bin 273 mermi, 1439 kurusıkı tabanca, 1505 tabanca şarjörü ve muhtelif parça ele geçirdi. Kaynak↗

TÜİK: Kamu hizmetlerinde en yüksek memnuniyet yüzde 77 ile asayişte
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK), her yıl yayımladığı ‘Yaşam Memnuniyeti Araştırması’nın 2020 yılı raporuna göre, kamu hizmetlerinde en yüksek memnuniyet oranı yüzde 77.4 ile asayiş hizmetlerinde bulunuyor. Raporda, 2020 yılında asayiş hizmetlerinden memnun olduğunu beyan edenlerin oranı yüzde 77,4 olurken, bunu sırasıyla yüzde 72,1 ile ulaştırma ve sağlık, yüzde 63,9 ile Sosyal Güvenlik Kurumu, yüzde 60,4 ile adli ve yüzde 56,2 ile eğitim hizmetlerinden duyulan memnuniyet takip ediyor. Kaynak↗

Kanunda durdurmak için “makul bir neden” şartı
Bekçilerin durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için makul bir sebebin bulunması gerekecek. Süreklilik arz edecek, fiili durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamayacak.

Görevini yerine getirirken kendisinin çarşı ve mahalle bekçisi olduğunu belirleyen belgeyi gösterdikten sonra, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirecek, durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilecek, kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilecek. Bu kişilere kimliğini ispatlamada gerekli kolaylık gösterilecek. Belgesinin bulunmaması, açıklamada bulunmaktan kaçınması veya gerçeğe aykırı beyanda bulunması dolayısıyla ya da sair surette kimliği belirlenemeyen kişi tutularak durumdan derhal genel kolluk görevlileri haberdar edilecek.

Durdurma süresi, durdurma sebebine esas teşkil eden işlemin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan makul süreden fazla olamayacak. Durdurma sebebinin ortadan kalkmasıyla kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verilecek.

Bekçiler, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah veya tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri alabilecek. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemeyecek. Kaynak↗

Zor ve silah kullanma yetkisi
Bekçiler, haklarında tutuklama veya yakalama kararı çıkarılmış kişileri gördükleri takdirde yakalayacak ve bağlı bulundukları genel kolluk kuvvetlerine teslim edecek.

Suç işlenirken veya işlendikten sonra, henüz izleri meydandayken; şüphelileri yakalamak, yakaladıkları şüphelilerin kendilerine veya başkalarına zarar vermelerini engelleyici tedbirleri almak, suç delillerinin kaybolmaması veya bozulmaması için gerekli muhafaza tedbirlerini almak, varsa olayın tanıklarının kimlik ve adres bilgilerini tespit ederek genel kolluk birimlerine bildirmekle görevli ve yetkili olacak.

Zor ve silah kullanma yetkisine sahip olacak. Kolluk hizmet ve görevleri dışında her ne suretle olursa olsun çalıştırılamayacak. Kaynak↗

Bekçi silahı ne zaman kullanabilir?
7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun ‘Zor ve silah kullanma yetkisi’ başlıklı 9. Maddesi’ne göre “Çarşı ve mahalle bekçileri 4/7/1934 tarihli ve 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu’nun 16. maddesinde belirtilen zor ve silah kullanma yetkisini haizdir.” deniyor. Kaynak↗

2559 Sayılı Kanunu’nun 16. Maddesi:
Söz konusu kanunda geçen 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu’nun 16. Maddesinde ise “Polis, görevini yaparken direnişle karşılaşması halinde, bu direnişi kırmak amacıyla ve kıracak ölçüde zor kullanmaya yetkilidir. Zor kullanma yetkisi kapsamında, direnmenin mahiyetine ve derecesine göre ve direnenleri etkisiz hale getirecek şekilde kademeli olarak artan nispette bedenî kuvvet, maddî güç ve kanuni şartları gerçekleştiğinde silah kullanılabilir.” ifadeleri kullanılıyor. Kaynak↗